Öne Çıkan Haber Başlıkları
Geçici Kayıp Nedir(Impermanent Loss) ?
Geçici kayıp, merkeziyetsiz finans (DeFi) dünyasında likidite sağlayıcılarının karşılaştığı en önemli risklerden biridir. Bu kavram, özellikle otomatik piyasa yapıcılar (AMM) üzerinde işlem gören likidite havuzlarına katkı yapan kullanıcıları doğrudan etkiler. Bu makalede geçici kayıp nedir, nasıl oluşur, nasıl hesaplanır ve bu kayıptan nasıl korunabileceğinizi detaylı şekilde ele alacağız.
Geçici Kayıp Nedir?
Geçici kayıp (İngilizce: Impermanent Loss), bir likidite sağlayıcısının, varlıklarını bir likidite havuzunda tuttuğu sırada, bu varlıkların fiyatlarındaki değişiklik nedeniyle potansiyel olarak zarar etmesi durumudur. Bu kayıp, sadece varlıklar havuzdan geri çekildiğinde kesinleşir.
Örnekle açıklamak gerekirse:
- Diyelim ki 1 ETH = 1000 USDT ve siz bir likidite havuzuna 1 ETH + 1000 USDT yatırdınız.
- ETH fiyatı bir süre sonra 1500 USDT’ye çıktı.
- Eğer siz bu varlıkları havuza koymak yerine sadece elinizde tutsaydınız, daha fazla kâr etmiş olurdunuz.
- Ancak havuzda işlem gerçekleştikçe token oranı değişir ve siz, daha az ETH ve daha çok USDT ile karşılaşırsınız.
İşte bu fırsat maliyeti geçici kayıp olarak adlandırılır.
Geçici Kayıp Nasıl Oluşur?
Geçici kaybın temel nedeni, iki varlık arasındaki fiyat farkının artmasıdır. Yani, havuza koyduğunuz iki token arasında biri değer kazandığında veya kaybettiğinde, AMM sistemi bu dengeyi otomatik olarak düzeltir. Bu düzeltme sırasında, sizin havuzdaki token oranınız da değişir.
Geçici kayıp en çok şu durumlarda ortaya çıkar:
- Varlıklardan biri ciddi oranda değer kazanır ya da kaybeder.
- AMM algoritması (örneğin Uniswap V2) havuz içi dengeyi korumaya çalışır.
- Yatırımcı, havuza koyduğu tokenları daha sonra çektiğinde, elinde tuttuğu değerden daha az kazanır.
Geçici Kayıp Nasıl Hesaplanır?
Geçici kaybın yüzde olarak hesaplanabilmesi için matematiksel formüller geliştirilmiştir. En basit haliyle geçici kayıp oranı şu şekilde ifade edilebilir:
Geçici Kayıp (%) = (2 × √(P)) / (1 + P) – 1
Burada P, iki token arasındaki fiyat değişim oranıdır. Eğer P = 2 (yani bir token diğerine göre 2 kat değer kazandıysa), geçici kayıp yaklaşık %5.72 olur.
Örnek Hesaplama:
- İlk değerler: 1 ETH = 1000 USDT, 1 ETH + 1000 USDT yatırıldı.
- ETH 2000 USDT’ye çıktı → P = 2
- Geçici Kayıp = %5.72
- Yani eğer ETH’yi sadece elinizde tutsaydınız, %100 kazancınız olurdu. Ancak havuzda bu değer %94.28 seviyesinde kalır.
Geçici Kayıptan Etkilenen Protokoller
Geçici kayıp, aşağıdaki protokollerde oldukça yaygındır:
- Uniswap (V2 ve V3)
- SushiSwap
- Balancer
- PancakeSwap
- Curve Finance (daha düşük geçici kayıp – stablecoin için optimize edilmiştir)
Bu protokollerde likidite sağlayıcıları ödül (LP token) kazanır ancak geçici kayıp bu ödülleri büyük oranda gölgeleyebilir.
Geçici Kayıptan Korunma Yöntemleri
Geçici kayıptan tamamen kaçınmak mümkün olmasa da, bu riski azaltmak için uygulanabilecek bazı stratejiler vardır:
1. Stablecoin – Stablecoin Pariteleri Kullanın
Örnek: USDT/USDC, DAI/USDC
Stablecoin çiftlerinde fiyat dalgalanması minimaldir, bu da geçici kaybı neredeyse sıfırlar.
2. Volatilitesi Düşük Tokenlar Seçin
Benzer hareket eden token çiftleri (örneğin WBTC-BTC) ile risk azaltılabilir.
3. Aktif Likidite Havuzları (Uniswap V3)
Uniswap V3 gibi platformlar, belirli fiyat aralıklarında likidite sağlamaya imkân verir. Bu da daha kontrollü bir risk profili sağlar.
4. Geçici Kayıp Sigortası
Bancor gibi bazı protokoller, belirli bir süre sonunda geçici kaybı telafi edebilecek mekanizmalar sunar.
5. Likidite Sağlama Süresini Kısaltın
Kısa vadeli katkılarla ani fiyat dalgalanmalarından etkilenme riski azaltılabilir.
Geçici Kayıp ve Getiri Dengesi
Likidite sağlayıcıları için önemli bir karar noktası şudur:
“Geçici kaybın oluşturduğu zararı, likidite madenciliği (yield farming) kazançları telafi ediyor mu?”
Eğer havuza sağladığınız katkı karşılığında aldığınız LP token’lar, stake ödülleri ve işlem ücretleri, geçici kaybı aşıyorsa, bu strateji hâlâ kârlı olabilir. Bu dengeyi her yatırımcı kendi analizine göre kurmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Geçici kayıp kalıcı hale gelir mi?
Evet, eğer likidite sağlayıcısı havuzdan çıkarsa, geçici kayıp kalıcı zarara dönüşür.
Geçici kayıp her zaman olur mu?
Hayır. Eğer iki token arasındaki fiyat farkı çok azsa veya tekrar ilk fiyatlara dönülürse, geçici kayıp etkisizleşebilir.
LP olmak kârlı mı?
Havuz tipi, token çifti ve getiri oranına göre değişir. Düşük oynaklı token çiftlerinde daha güvenlidir.
Geçici Kayıp Bilinçli Yatırımcının Konusudur
Geçici kayıp, DeFi ekosisteminde anlaşılamadığı zaman en çok zarar veren unsurlardan biridir. Ancak doğru analiz, strateji ve araçlarla bu risk önlenebilir ya da azaltılabilir. Yatırım yapmadan önce geçici kaybın ne olduğunu bilmek, yatırım kararlarının kalitesini artırır.
