Öne Çıkan Haber Başlıkları
Proof of Spacetime (PoSt) Nedir?
Proof of Spacetime– Blockchain teknolojisi geliştikçe, bu sistemlerin güvenliğini ve merkeziyetsizliğini sağlayan mekanizmalar da evrim geçiriyor. Bir blockchain ağında, dağıtık katılımcıların ortak bir veri üzerinde uzlaşmasını sağlayan bu protokollere “konsensüs algoritmaları” denir ve bunlar blokzinciri altyapısının bel kemiğini oluşturur.
İlk olarak Proof of Work (PoW) mekanizması sahneye çıktı; yoğun hesaplama gücü gerektirerek Bitcoin ve benzeri kripto paraları güvence altına aldı. Ardından, Proof of Stake (PoS) geldi. Bu model, enerji tüketimini azaltarak donanım yerine token’lara dayalı doğrulama sistemini sundu.
Şimdi ise yepyeni bir yaklaşım gündemde: Proof of Spacetime (PoSt). Bu model, konsensüse ulaşmak için sıklıkla göz ardı edilen iki kaynağı kullanıyor: disk alanı ve zaman.
Proof of Spacetime’ı Anlamak
Temel olarak Proof of Spacetime, bir tarafın belirli bir süre boyunca veriyi sakladığını kriptografik olarak kanıtladığı bir yöntemdir. PoW veya PoS’tan farklı olarak, sürekli işlem gücü ya da büyük miktarda token stake etmek gerekmez. Bunun yerine, kullanılmayan depolama alanı devreye girer ve bu alanın zaman içinde doğru şekilde kullanıldığı ispatlanır.
- “Space” (alan), kullanıcının ağa tahsis ettiği fiziksel disk kapasitesini ifade eder.
- “Time” (zaman) ise, bu alanın sadece geçici olarak değil, uzun süreli ve sürekli şekilde veriye ayrıldığını garanti eder.
Bu yapı, özellikle merkeziyetsiz depolama sistemleri için PoSt’u oldukça çekici kılar.
Filecoin ile İlişkisi
Proof of Spacetime, en çok Filecoin ağıyla tanınır. Protocol Labs tarafından geliştirilen bu projede PoSt, merkeziyetsiz depolama altyapısının temel taşlarından biridir.
Filecoin’in yaratıcısı Juan Benet, bu teknolojiyi şöyle tanımlıyor:
Bir dosyanın belirli bir zaman aralığında güvenilir şekilde saklandığını kullanıcı dosyayı indirmeden doğrulamanın bir yolu.
PoSt Nasıl Çalışır?
Disk Alanı Stake Etmek
PoSt tabanlı ağlara katılan kullanıcılar, boş disk alanlarını “stake” ederler. Bu alan gerçek kullanıcı verileriyle veya sistem tarafından oluşturulan sahte (dummy) verilerle doldurulur. Katılımcılar, bu veriyi sürekli olarak saklamalı ve erişilebilir olduğunu düzenli aralıklarla kanıtlamalıdır.
Zamanın Entegrasyonu
Verinin sadece geçici olarak tutulmadığını ispatlamak için sistem, kullanıcıların belirli zaman aralıklarında kanıt üretmelerini ister. Bu kanıtlar “Windowed Proofs of Spacetime” olarak adlandırılır ve kullanıcıların belirli zaman dilimlerindeki depolama performanslarının birer “anlık görüntüsü”dür.
Kriptografik Doğrulama
PoSt, yoğun şekilde sıfır bilgi ispatları (zero-knowledge proofs), özellikle de SNARK protokollerine dayanır. Bu yöntemle, verinin içeriğini açıklamadan, gerçekten saklandığı kriptografik olarak ispatlanabilir. Bu kanıtlar blok zincirine kaydedilir.
Gerçek Dünya Uygulaması: Filecoin
Filecoin’de depolama sağlayıcıları, başarılı PoSt gönderimleri karşılığında FIL token’larıyla ödüllendirilir. Zamanında kanıt sağlayamayanlar ise teminat kaybı ya da itibari ceza gibi yaptırımlarla karşılaşır. Bu model, yalnızca ağı güvence altına almakla kalmaz; aynı zamanda uzun vadeli katılım ve güvenilirlik sağlar.
PoSt’un PoW ve PoS’tan Farkları
Enerji Verimliliği
PoSt, PoW’a kıyasla çok daha az enerji tüketir. Depolama aygıtları, işlemciler gibi sürekli çalışmadığından daha az enerji harcar. Bu da PoSt’u çevresel açıdan sürdürülebilir kılar.
Donanım Gereksinimi
PoW yüksek performanslı GPU ya da ASIC cihazlar gerektirirken, PoSt sıradan hard disk ya da SSD‘lerle çalışabilir. Bu da daha fazla insanın ağa katılabilmesini sağlar.
Güvenlik ve Merkezileşme
PoS, bazen “zengin daha da zenginleşiyor” eleştirisine maruz kalırken, PoSt farklı kaynaklara dayalı bir model sunar. Fiziksel depolamaya dayalı yapısı, ekonomik manipülasyona karşı daha dirençli ve daha merkezsiz bir yapı sağlar.
Çevresel Etki
Protocol Labs’e göre, Filecoin ağı, PoW tabanlı benzer ağlara göre çok daha az karbon ayak izine sahiptir. Bu da PoSt’u yeşil teknoloji olarak öne çıkarır.
Proof of Spacetime’ın Avantajları
Kullanılmayan Kaynakları Değerlendirme
Dünya genelinde milyonlarca terabayt boş depolama alanı mevcut. PoSt, bu atıl kapasiteyi üretken bir ağa dönüştürerek kullanıcıların yalnızca depolama sunarak ödül kazanmalarını sağlar.
Düşük Maliyet, Yüksek Katılım
PoSt’un donanım ve enerji gereksinimleri düşüktür. Bu sayede bireysel kullanıcılar ve küçük işletmeler bile ağa kolayca katılabilir.
Veri Bütünlüğü İçin Güçlü Teşvikler
PoSt, verinin uzun süre doğru ve eksiksiz tutulmasını teşvik eder. Ödüller, veri bütünlüğünü zaman içinde ispatlamaya bağlıdır. Bu da sistemin doğruluğunu artırır.
Proof of Spacetime Kullanan Projeler
Filecoin
Filecoin, PoSt’u en iyi uygulayan ve en bilinen projedir. Filecoin ağı, merkeziyetsiz depolama pazarlarının uygulanabilirliğini ispatlamış, binlerce madenci verilerini FIL karşılığında saklamıştır.
Chia ve PoSpace Farkı
Chia Ağı, doğrudan PoSt değil ama benzer bir konsept olan Proof of Space and Time (PoSpace) modelini kullanır. Chia’da kullanıcılar disklerini “plot” ederek alan tahsis eder, ardından zaman bileşeniyle konsensüs tamamlanır. Chia’da alan ve zaman ayrı süreçlerdir; Filecoin’de ise birlikte işler.
Gelecekteki Projeler
Web3 altyapısında merkeziyetsiz depolamanın önemi arttıkça, PoSt veya benzeri sistemlere yönelen yeni projeler ortaya çıkmaktadır. Özellikle yapay zekâ veri merkezleri, arşivleme sistemleri ve uç bilişim projeleri için bu yapı oldukça uygundur.
Yasal Uyarı: Bu makale yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve yatırım tavsiyesi teşkil etmez. Kripto paralar ve hisse senetleri, özellikle mikro sermayeli şirketlerde, önemli oynaklık ve riske tabidir. Lütfen herhangi bir yatırım kararı vermeden önce kapsamlı bir araştırma yapın.
